Metateza to po prostu... przestawka. Przestawia się litery miejscami. Metateza konkretnie dotyczyła grup orT-, olT- (grupy w nagłosie wyrazu) oraz -TorT-, -TerT-, -TolT-, -TelT- (w śródgłosie), gdzie "T" oznaczało dowolną spółgłoskę. Prześledźmy przebieg przestawki w grupie zachodniosłowiańskiej, do której należy język polski:
Metateza w śródgłosie:
*-TorT- > -TroT-
*-TerT- > -TreT-
*-TolT- > -TloT-
*-TelT- > -TleT-
Przykłady:
*korwa > krowa
*melko >mleko
*derwo > drewo (dzisiejsze "drzewo")
*bolto > bloto (błoto)
Natomiast metateza w nagłosie zależała od intonacji. Gdy intonacja była rosnąca, wtedy:
*orT- > raT-
*olT- > laT-
Do metatezy dochodziło dodatkowo wzdłużenie samogłoski.
Przykłady:
*ordlo > radlo
*olbąd > labąd (łabędź)
Gdy zaś intonacja była opadająca:
*orT- > roT-
*olT- > loT
Przykłady:
*orbiti > robiti (robić)
*olkъtь > loket' (łokieć)
Skąd w ogóle wzięła się metateza? Dlaczego aż tak bardzo przeszkadzały te grupy, że trzeba było je zmieniać? Powod jest prosty i nosi nazwę prawa sylaby otwartej. Sylaba musiała kończyć się samogłoską.
swe-tja - sylaby kończą się samogłoską, jest więc w porządku
or-bi-ti - pierwsza sylaba kończy się spółgłoską, należy więc coś z tym zrobić
A co jest łatwiejsze od przestawienia liter? Nic.
Oczywiście język polski nie byłby sobą, gdyby nie zachowały się pewne wyjątki.
Wyżej omówiliśmy metatezę dla grupy zachodniosłowiańskiej. Były jeszcze dwie grupy: południowosłowiańska (do której należy język czeski) i wschodniosłowiańska (z językiem rosyjskim na czele). W każdej z tych grup przestawka przebiegła trochę inaczej.
Każdy chyba słyszał rosyjskie "mołoko". Jak widać, do grupy doszła jeszcze jedna samogłoska (*melko > meleko > moloko). Inne przykłady:
*bolto > boloto
*korwa > korova
Lubicie czereśnie? No to wiedźcie, że to wyjątek w języku polskim - metateza na wzór rosyjski. W gwarach można spotkać nazwę "trześnia", gdzie przestawka zaszła tak jak powinna.
W języku czeskim i innych językach z grupy południowosłowiańskiej doszło zarówno do przestawki, jak i wzdłużenia samogłoski. Zatem:
grupa -Tort- dała -TraT-,
grupa -TolT- dała TlaT-,
grupa -TelT- dała -TlěT- (z tzw. jać)
grupa -TerT- dała -TrěT-
A wyjątki w języku polskim? Proszę bardzo:
Władysław (ale już: Włodzisław - metateza regularna!)
władać (ale już: włodać)
władca (ale już: włodyka, włodarz)
brama (ale już broma: coś, co broni)
strażnik (ale już: stróż)
Prawda, że proste?
Pozdrawiam
Patka
Wiem! 
