Skuwka, czyli o wyrazach, które wyglądają jak wyjątki...

Nie wiesz - zapytaj
ODPOWIEDZ
Wiadomość
Autor
Awatar użytkownika
Patka
Posty: 4597
Rejestracja: 25 maja 2012, 13:33
Lokalizacja: Toruń
Płeć:
Kontakt:

Skuwka, czyli o wyrazach, które wyglądają jak wyjątki...

#1 Post autor: Patka » 13 paź 2014, 23:13

...ale nimi nie są.

Dobrze czytacie. Takie wyrazy jak: skuwka, podkuwka, zasuwka, zakuwka, okuwka, odkuwka i wsuwka to żadne wyjątki od reguły mówiącej, że "-ówka" pisze się przez "ó".

Jak to wytłumaczyć? Dlaczego makówka, ale zasuwka? Budowa niby identyczna. Nie do końca. Trzeba spojrzeć, jak zostały utworzone te wyrazy.
Nasze "wyjątki" powstały od czasowników: skuwać, podkuwać, zasuwać, zakuwać, okuwać, odkuwać, wsuwać.
A np. wyrazy: kryjówka, domówka, pocztówka, żarówka, stalówka od wyrazów (kolejno): kryć się, dom, poczta, żar, stal.

Teraz pytanie za sto punktów: jaka samogłoska występuje w czasownikach "odwyjątkowych", a jakiej brakuje w drugiej grupie wyrazów?

Dobrze myślicie: "u". To "u" jest już w podstawie wyrazowej (czyli wyrazie, od którego powstał inny wyraz), innymi słowy: należy ono do rdzenia, a nie przyrostka wyrazu. Inaczej jest w np. kryjówka, gdzie to "ó" jest częścią przyrostka i wcześniej nie wchodziło do wyrazu podstawowego. To właśnie "ówka" utworzyło wiele nowych wyrazów, nie odegrało jednak żadnej roli przy wsuwka i podobnych, bo... "u" już tam było. Należało jedynie dodać końcówkę -wka.

Więcej (i być może jaśniej) napisane jest na ten temat w przełomie (od połowy tekstu, od wcześniejszy wywód też jest ciekawy).

Warto też zajrzeć tutaj


I niech mi już nikt nie pisze, że wsuwka to wyjątek! ;)

Pozdrawiam
Patka

Awatar użytkownika
skaranie boskie
Administrator
Posty: 13037
Rejestracja: 29 paź 2011, 0:50
Lokalizacja: wieś

Re: Skuwka, czyli o wyrazach, które wyglądają jak wyjątki...

#2 Post autor: skaranie boskie » 16 lis 2014, 17:34

Patka pisze:I niech mi już nikt nie pisze, że wsuwka to wyjątek!
Podług rozkazu...
Dzięki, Patko, za kolejną porcję wiedzy, której nigdy dosyć.
:beer: :beer: :beer:
Kloszard to nie zawód...
To pasja, styl życia, realizacja marzeń z dzieciństwa.


_____________________________________________________________________________

E-mail
skaranieboskie@osme-pietro.pl

Awatar użytkownika
lczerwosz
Administrator
Posty: 6936
Rejestracja: 31 paź 2011, 22:51
Lokalizacja: Ursynów

Re: Skuwka, czyli o wyrazach, które wyglądają jak wyjątki...

#3 Post autor: lczerwosz » 16 lis 2014, 21:21

No niby rozumiem, mam takie dwa słowa jeszcze:
mufka jest przez u jak wsuwka, u też tam jest, to przykład za
ale
łówka jest przez ó jak stalówka (łówka to dziewczyna, którą się łowi) - ó już tam jest - z innej pryczyny, czy tak?

Awatar użytkownika
Patka
Posty: 4597
Rejestracja: 25 maja 2012, 13:33
Lokalizacja: Toruń
Płeć:
Kontakt:

Re: Skuwka, czyli o wyrazach, które wyglądają jak wyjątki...

#4 Post autor: Patka » 08 gru 2014, 19:33

Przepraszam, że dopiero teraz odpisuję, umknął mi twój post, Leszku.

Nie rozumiem twoich wątpliwości - wszystko jest ładnie zgrabnie bezwyjątkowe, jak napisałam w temacie. "mufka" należy do tej samej grupy wyrazów, co "skuwka" czy "okuwka" (jak sam zauważyłeś), zaś "łówka" ma końcówkę "-ówka", no bo "o" z czasownika ("łowi się") przeszło w "ó". Zwyczajny proces. ;)

ODPOWIEDZ

Wróć do „KĄCIK PORAD”