Łacina wśród nas

Nie wiesz - zapytaj
ODPOWIEDZ
Wiadomość
Autor
Awatar użytkownika
Patka
Posty: 4597
Rejestracja: 25 maja 2012, 13:33
Lokalizacja: Toruń
Płeć:
Kontakt:

Łacina wśród nas

#1 Post autor: Patka » 25 kwie 2016, 20:02

Mimo faktu, że język łaciński nazywany jest "martwym językiem", nie w jednym wyrazie, częściej lub rzadziej używanym, można wyczuć jego obecność. Poniżej chcę przedstawić parę ciekawostek na temat łaciny i jej wpływu na język polski, a także przestrzec przed częstymi błędami.

1. Opracowania mające pomóc w nauce maturzystom często mają w swojej nazwie słowo "Vademecum", wyraz jak najbardziej pochodzenia łacińskiego. A raczej wyrazy. Vademecum jest bowiem zestawieniem słów "vado, vadere*" - iść, chodzić (tutaj w trybie rozkazującym: vado), oraz "mecum" - ze mną (które z kolei dzieli się na me - mną /mianownik - ego/ i cum - z). Prościej mówiąc, vademecum znaczy tyle co: chodź za mną!

2. Filia UŁ w Tomaszowie Mazowieckim. Filia UJK w Piotrkowie Trybunalskim. Filia UW w Białymstoku. Wymieniać można długo. "Filia" oznacza w łacinie córkę, te wszystkie oddziały więc są jakby "córkami" głównego organu nauczającego, jakim jest uniwersytet.

3. Napisałam, że powiem też o błędach - pora na jeden z nich. Wiąże się on z często używanym "stricte" - ściśle, które, niestety, nierzadko zamienia się na "stricto". Jeśli chcemy użyć drugiej formy, należy dodać jeszcze "sensu" - sensu stricto. Więc:
- stricte
albo:
- sensu stricto (w ścisłym tego słowa znaczeniu).

4. Audycja (np. radiowa) również ma wiele wspólnego z łaciną. Czasownik "audio, audire" znaczy tyle co "słuchać, słyszeć".

5. Dormitorium - duże pomieszczenie sypialne (najogólniej mówiąc; istnieją też bardziej konkretne znaczenia), bo: dormio, dormire - spać.

6. Astronauta to ktoś - używając poetyckiego języka - kto płynie w kosmosie, niczym żeglarz po morzu/oceanie. Również w nazwie podobieństwo jest widoczne, gdyż "nauta" to po prostu "żeglarz".

7. Laudacja - mowa pochwalna. Słówko może nie tak popularne jak poprzednie, ale też warto wiedzieć, że łaciński czasownik brzmi "laudo, laudare" - chwalić.

8. Jesteśmy na forum, nie zapomnijmy zatem o tym wyrazie. W starożytnym Rzymie "forum" było głównym placem miasta, na którym spotykali się Rzymianie i dyskutowali o różnych sprawach. Również "forum internetowe" jest takim miejscem do rozmowy.

9. Gdy słyszymy "willa", wyobrażamy sobie wielki dom, najlepiej z basenem. Po łacinie "villa" oznacza każdy dom oraz gospodarstwo.

10. Synonimem "pozdrawiać" jest m.in. "salutować". Nie bez powodu - "saluto, salutare" oznacza właśnie "pozdrawiać".

11. Gratyfikacja - dodatkowe wynagrodzenie np. za specjalne zasługi. Porównajmy ją z kilkoma wyrazami łacińskimi:
- gratia - łaska, dzięki
- gratias agere - dziękować
- gratificus - wdzięczny
- gratitudo - wdzięczność
Podobnie można się posłużyć przykładami z innych języków:
- das Gratifikation (niemiecki)
- gratification (francuski)
Obydwa znaczą "gratyfikację".

Na razie przykładów wystarczy. Jest ich oczywiście dużo więcej (wymienić warto choćby takie wyrazy jak: lokalizacja, lektyka, alienować się), nie chcę jednak zamęczać was, użytkowników, zbyt dużą ilością wiedzy naraz. Na koniec chciałabym przedstawić parę popularnych powiedzeń:

1. O tempora! O mores! - O czasy, o obyczaje!
2. Par praemium labori. - Jaka praca, taka płaca.
3. Nulla aetas discendum sera. - Na naukę nigdy nie jest za późno.
4. Nulla regula sine exceptione. - Nie ma reguły bez wyjatku.
5. Volenti nihil difficile. - Dla chcącego nic trudnego.
6. Potior est, qui prior est. - Kto pierwszy, ten lepszy.
7. Non prodegri est regredi. - Kto nie idzie naprzód, ten się cofa.
8. Duobus litigantibus tertius gaudet. - Gdzie dwóch się kłóci, tam trzeci korzysta.



*w łacinie czasowniki zapisuje się w dwóch formach (w słowniku): pierwsza to I osoba liczby pojedynczej, druga zaś to bezokolicznik. Również rzeczowniki posiadają 2 podstawowe formy: mianownik i dopełniacz (Nominativus i Genetivus); ja podawałam tylko mianownik.

Do następnego razu
Patka

Awatar użytkownika
alchemik
Posty: 7009
Rejestracja: 18 wrz 2014, 17:46
Lokalizacja: Trójmiasto i przyległe światy

Re: Łacina wśród nas

#2 Post autor: alchemik » 25 kwie 2016, 20:13

Dzięki Ci, Patko, za te objaśnienia.
Bo faktycznie używamy tych martwych wyrażeń.
Jakich tam martwych?
Bez zastanowienia.
Vox latina Romanum wciąż żyje.
Jesteśmy spadkobiercami tej kultury.
* * * * * * * * *
Jak być mądrym.. .?
Ukrywać swoją głupotę!

G.B. Shaw
Lub okazywać ją w niewielkich dawkach, kiedy się tego po tobie spodziewają.
J.E.S.

* * * * * * * * *
alchemik@osme-pietro.pl

Awatar użytkownika
pallas
Posty: 1554
Rejestracja: 22 lip 2015, 19:33

Re: Łacina wśród nas

#3 Post autor: pallas » 26 kwie 2016, 10:06

Na pewno mi si to przyda, choć z języków obcych to ja jestem noga czy też z wymarłych. A tekst bardzo ciekawy i na pewno go wykorzystam.
Czekam na więcej. Wiesz, co mogło być dłużej. Ja mam tak, że jak się wczytam i mnie coś zaciekawi to przestać nie mogę, normalnie jak narkotyk. Ostatnio to się tak w Szekspirze zaczytuję.

Piotr :)
Porzućcie wszelką nadzieję, którzy tu wchodzicie.
/Dante Alighieri - Boska Komedia/

Awatar użytkownika
Patka
Posty: 4597
Rejestracja: 25 maja 2012, 13:33
Lokalizacja: Toruń
Płeć:
Kontakt:

Re: Łacina wśród nas

#4 Post autor: Patka » 26 kwie 2016, 21:13

Jako ciekawostkę podam jeszcze dwa słowa, która z racji podobieństwa brzmieniowego do pewnych polskich słów bywają błędnie zapisywane, tymczasem ich etymologii należy szukać właśnie w łacinie:

Najpierw formy błędne:
Komisja Skrótacyjna (komisja skrótacyjna)
obskórny

poprawnie:
Komisja Skrutacyjna (komisja skrutacyjna) - od łac. "scrutatio" - zliczam, zestawiam
obskurny - od łac. "obscurus" - ciemny, ponury, brudny

Awatar użytkownika
Koleś
Posty: 485
Rejestracja: 31 mar 2016, 9:22

Re: Łacina wśród nas

#5 Post autor: Koleś » 28 kwie 2016, 0:21

Mogę się wtrącić?
Drażni mnie wymowa słowa aqua, są tacy, co mówią akła. Tiaa... A w domu mają "akłarium"...

Mówi się "akwa", weźcie to sobie wbijcie do głów!!! Ja wiem, że Angole inaczej wymawiają, ale to nie znaczy, że my też mamy tak wymawiać to słowo. Co innego nazwy własne ("Bonaqua", taka woda mineralna), a co innego polska wymowa.
Mel Gibson w "Pasji" uparł się zrobić film w języku aramejskim i po łacinie (role Rzymian), który jest książkową wersją tego jak nie mówić po łacinie. Już mógł sobie darować i nakręcić po angielsku zamiast tak kaleczyć "język martwy".

Przepraszam, że się wpieprzyłem, ale nie mogłem się powstrzymać. :D
"Umysł jest jak spadochron. Nie działa, jeśli nie jest otwarty." F. Zappa
"Dopóki nie skorzystałem z internetu, nie wiedziałem, że na świecie jest tylu idiotów." S. Lem

ODPOWIEDZ

Wróć do „KĄCIK PORAD”