Odmiana słów - dowód na to, że polski jest trudnym językiem

[Patka]

Jak poznać, że dany język jest trudny? Gdy nawet rodzimi użytkownicy języka mają z nim problem. Od dawna po internecie krąży grafika przedstawiająca piramidę języków - te najłatwiejsze (niby) są umieszczone na dole, najtrudniejsze zaś na górze. Na samym wierzchołku - tak, zgadza się - nasz kochany język polski. Do obejrzenia tutaj (warto też poczytać wypowiedzi obcokrajowców o naszej mowie).

Można się zgadzać lub nie, jednemu nie da się zaprzeczyć - coś w tym jest. Pokazuje to chociażby odmiana wyrazów, zwłaszcza rzeczowników przez przypadki. Wypowiadając jakieś zdanie, szybko, wraz z kontekstem, nie zastanawiamy się zwykle, czy odmieniamy dobrze, czy źle - ot, samo leci. O wiele łatwiej zauważyć trudność odmiany, gdy brakuje kontekstu, a wyrazy poukładane są w grupy słów bardzo do siebie podobnych... a jednak innych. Bo jak wytłumaczyć, że piszemy "transy" (Mianownik, liczba mnoga), ale już "rezonanse"? Dlaczego można powiedzieć: ty malcu!", ale nie "ty starcu"? Końcówki identyczne (w pierwszej parze: -ans, w drugiej: -ec), również rodzaje gramatyczne się zgadzają (wszystkie męskie). Takich i innych przykładów można mnożyć. Inna sprawa, że czasem poprawne są dwie (czasem i trzy!) końcówki dla jednego wyrazu (np. seansy i seanse).

Poniżej przedstawiam kilka grup rzeczowników i czasownikowy bonus na końcu. Spróbujcie je sobie poodmieniać - w myślach, nie trzeba pisać postów, choć komentarze i uwagi (a także przykłady innych kłopotliwych wyrazów) będą mile widziane. Koleżanka z grupy, gdy robiliśmy te ćwiczenia, powiedziała: "Boże, ja nie umiem odmieniać wyrazów!". Czy i wy też tak powiecie? Przekonajmy się!


1. Nie widzę: bandaż, baobab, dąb, afisz, termometr, kilof, koń, wół (liczba pojedyncza)
2. Przyglądam się: stół, kieł, diabeł, człek, orzeł, kot, biuro, srebro (liczba pojedyncza)
3. Zjadł: kotlet, hamburger, banan, batonik (jw)
4. Gram w: tenis, krykiet, bilard
5. Grano: polonez, walc, marsz
6. Wydał 1: dolar, frank, jen
7. Wysłał: faks, e-mail, SMS
8. Spotkał: ta wychowawczyni, ta gospodyni, ta monarchini, ta pani
9. O, ty: wychowawczyni, gospodyni, monarchini, pani
10. Niech cię piekło pochłonie, ty: chłopiec, złośliwiec, zuchwalec, malec, starzec, stoczniowiec
11. To są: kość, gość, śmieć, postać, baśń, wieś, dzień
12. Tu pracują: psycholog, astronom, chirurg, kynolog, minister, premier, łotr, fotograf, opiekun, szpieg
13. To są: las, frazes, szympans, alians, pasjans
14. To są: Polak, chłop, ksenofob, cherlak, cwaniak, łajdak, cham, groszorób, drab, bliźniak, chłopak
15. To są: forum dyskusyjne, centrum operacyjne, antidotum, cymelium, kondominium
16. Nie widziałem tych: żołnierz, stróż, marsz, fundusz, tłuszcz, proboszcz, przybysz, spinacz, rydz, kosz, mecz, hamulec, kaganiec, materac, zając, kolec, koc, palec
17. Nie widziałem tych: gość, liść, koń, uczeń
18. Nie widziałem tych: pokój, napój, złodziej, lokaj, burżuj, nabój, klej, słój, tramwaj
19. Nie poznałem tych: cywil, nauczyciel, hotel, metal, medal, idol, koral, styl, konsul, symbol
20. Nie widziałem tych: chemikalia, akcesoria, tekstylia
21. Nie widziałem tych: anglikanin, chrześcijanin, luteranin, powodzianin, mieszczanin, wegetarianin
22. Nie widziałem tych: babcia, ciuchcia, mamusia, trusia, skromnisia, spółdzielnia, cegielnia, patelnia, czereśnia, stajnia, kuchnia, bagażownia, brzoskwinia, ceremonia
23. Nie widziałem tych: sala, fala, aula, aureola, kropla, dziupla, pętla, szabla, jędza, prycza, oberża, pomarańcza
24. Interesowałem się tymi: koń, liść, słoń, gość gwóźdź, wiadomość, gałąź

plus bonus czasownikowy:

Chłopaki (przyjść, czas przeszły) do mnie wczoraj wieczorem.


Pozdrawiam
Patka

[411]

Spróbuje, dla odreagowania.

1. Nie widze: bandaza, baobabu, debu, afisza, termometru, kilofa, konia, wolu.
2. Przyglądam się: stolowi, klu, diablu, człekowi, orlowi, kotu, biurowi, srebru.
3. Zjadł: kotlet, hamburgera, banan, batonik.
4. Gram w: tenisa, krykieta, bilard.
5. Grano: poloneza, walca, marsza.
6. Wydał jednego: dolara, franka, jena.
7. Wysłał: faks, e-mail, SMSa.
8. Spotkał: tá wychowawczynie, tá gospodynie, tá monarchinie, tá paniá.
9. O, ty: wychowawczynio, gospodynio, monarchinio, pani.
10. Niech cię piekło pochłonie, ty: chłopcze, złośliwcze, zuchwalcu/zuchwalcze, malcu, starcu, stoczniowcu.
11. To są: kości, gości, śmieci, postaci, baśnie, wsie, dni.
12. Tu pracują: psychologowie, astronomowie, chirurdzy, kynolodzy, ministrowie, premierzy, łotry, fotografowie, opiekunowie, szpiedzy.
13. To są: lasy, frazesy, szympanse, alianse, pasjanse.
14. To są: Polacy, chłopi, ksenofobowie, cherlaki, cwaniaki, łajdaki/lajdacy, chamy, groszoroby, draby, bliźniaki, chłopaki.
15. To są: fora dyskusyjne, centra operacyjne, antidota, cymelia, kondominia.
16. Nie widziałem tych: żołnierzy, stróżów, marszy, funduszy, tłuszczów/tluszczy, proboszczów, przybyszy/przybyszów, spinaczy, rydzów, koszy, meczy, hamulców, kaganców, materacy, zajécy, kolców, kocy, palców.
17. Nie widziałem tych: gości, lisci, koni, uczniów.
18. Nie widziałem tych: pokojów, napojów, złodziei, lokaii, burżuji/burzujów, nabojów, klejów, słoi, tramwajów.
19. Nie poznałem tych: cywili, nauczycieli, hoteli, metali, medali, idoli, korali, stylów, konsulów, symboli.
20. Nie widziałem tych: chemikaliów, akcesoriów, tekstyliów.
21. Nie widziałem tych: anglikanów, chrześcijan, luteranów, powodzian, mieszczan, wegetarian.
22. Nie widziałem tych: babc, ciuchc, mamus, trusi, skromnis, spółdzielni, cegielni, patelni, czereśni, stajni, kuchni, bagażowni, brzoskwin, ceremoni.
23. Nie widziałem tych: sal, fal, auli, aureol, kroplel, dziupli, pętli, szabli, jędz, prycz, oberż, pomarańczy
24. Interesowałem się tymi: końmi, liśćmi, słońmi, gośćmi, gwóździami, wiadomościami, gałézmi.

plus bonus czasownikowy:

Chłopaki przyszły do mnie wczoraj wieczorem.


Mam nadzieje, ze sie nie poleglam...
Buziaki Paciu.

[Patka]

Nie, skąd. Ale w większości przypadków dobrych opcji jest więcej niż jedna. Nierzadko tak rzadko używanych, że nawet nie domyślamy się, że taka forma istnieje (a jak okropnie brzmi!). Ale już siedzę cicho - niech inni się pobawią.

Dziękuję za spróbowanie.

[skaranie boskie]

Patko, wiesz, że dam radę.
Ale masz rację, że odmiana nie jest łatwa.
Nie zgodzę się jednak z tezą, że polski jest najtrudniejszym językiem. Wiem, że każda nacja twierdzi tak o swoim, zwłaszcza ci jej przedstawiciele, którzy nie znają innych, lub znają je pobieżnie. Każdy obcy język jest trudny, fakt, że dla jednych trudniejszy, dla innych łatwiejszy.
Przykład - włoski dla nas jest dość łatwy, dla Niemca już zdecydowanie trudniejszy. A już taki na przykład węgierski jest łatwy wyłącznie dla Węgrów, podobnie zresztą, jak litewski dla Litwinów. A konia z rzędem temu Europejczykowi, który opanuje chiński na równi z przeciętnym chińskim "nieukiem".

[Patka]

Z tego co słyszałam chiński jest akurat łatwy.

Co do niezgadzania się lub zgadzania - to nie o to chodzi, zwłaszcza że ta piramida języków jest raczej przedstawiona z przymrużeniem oka. Na pewno polski nie jest łatwym językiem, co pokazuje odmiana, ortografia (dziś wzięłam udział w uczelnianym dyktandzie i poznałam kilka wyrazów, o których wcześniej nie miałam w ogóle pojęcia, heh), wymowa.

A już taki na przykład węgierski jest łatwy wyłącznie dla Węgrów, podobnie zresztą, jak litewski dla Litwinów.

Sądzisz, że Węgrzy czy Litwini nie mają problemów ze swoimi językami tak jak Polacy ze swoim?

[skaranie boskie]

Sądzę, że mają, ale na pewno mniejsze, niż obcokrajowcy.
To tak, jak u nas. My korzystamy z odmian jakby automatycznie, rzadko zastanawiając się nad nimi, ktoś zaś, kto uczy się naszej mowy od podstaw, na pewno może mieć z tym spory problem, zwłaszcza, gdy w jego ojczystym języku wygląda to na wskroś inaczej. Znam to z autopsji. Uczyłem się kilku języków i wciąż łapię się na próbach stosowania polskiego myślenia przy korzystaniu z nich. Dlatego m. in. uważam, że każdy język jest trudny dla obcokrajowca i każdy łatwy dla osoby, która się w nim wychowała.

[Patka]

To tak, jak u nas. My korzystamy z odmian jakby automatycznie, rzadko zastanawiając się nad nimi,

Dlatego właśnie przedstawione przeze mnie ćwiczenie jest ciekawe. Brak kontekstu, wyrazu poukładane w grupy, gdzie występują różne końcówki, głowa szaleje, bo nagle banalne słówko, co dzień używane, przestaje być jasne. Jeśli się szybko czyta, mogą wyjść perełki typu "uczni" (punkt 17). Tym bardziej więc zachęcam do rozruszania szarych komórek.

Dlatego m. in. uważam, że każdy język jest trudny dla obcokrajowca i każdy łatwy dla osoby, która się w nim wychowała.

No nie byłabym tego taka pewna. Jak dla mnie zbytnie uogólnienie.

[skaranie boskie]

Mam nadzieje, ze sie nie poleglam...

Moim zdaniem masz drobne wpadki.


2. Przyglądam się: człeku (ale już człowiekowi), orłu, biuru.
3. Zjadł: banana.
8. Spotkał: tę wychowawczynię, tę gospodynię, tę monarchinię, tę panią.
9. O, ty: wychowawczyni, gospodyni, monarchini.
10. Niech cię piekło pochłonie, ty: starcze.
13. To są: szympansy..
16. Nie widziałem tych: zająców, koców.
18. Nie widziałem tych: pokoi (pokojów jedynie w znaczeniu braku wojny), lokajów, burżujów.
24. Interesowałem się tymi: słoniami, gwoździami.

Pozostałe odpowiedzi są ok. Przynajmniej ja bym takich udzielił. W niektórych przypadkach możliwe były dwojakie formy, jeśli użyłaś którejkolwiek z poprawnych, nie cytowałem tego.

[Patka]

Moim zdaniem masz drobne wpadki.

Ty też, skarańku.

człeku (ale już człowiekowi)

"człekowi" jest również poprawne

orłu

i orłu, i orłowi

zająców,

tu też obie formy są poprawne, ba, "zajęcy" jest częstszą formą.

pokoi (pokojów jedynie w znaczeniu braku wojny)

i to, i to poprawne, nieważne, o jakie znaczenie "pokoju" chodzi.

[skaranie boskie]

Wychodzi na to, że stara szkoła już się nie liczy.
I słusznie, przecież język żyje i wciąż się zmienia.
Chociaż kiedyś myślałem, że zmienia się na przestrzeni wieków, tymczasem okazuje się, że już dekady wystarczają, żeby zmiany się dokonywały. Wszystkiemu winien chyba ten dzisiejszy pośpiech...